ارزیابی اثرات زیست محیطی
Environmental Impact Assissment
EIA))
ارزيابی يکی ازروش‌های مقبول برای دستيابی به اهداف توسعه پايداراست ومي‌تواند به‌عنوان يک ابزار برنامه ر‌يزی در دسترس برنامه ريزان، مديران وتصميم گيرندگان قرارگيرد تا براساس آن بتواننداثرات بالقوه محيط زيستی را که درنتيجه اجرای پروژه های عمرانی وتوسعه پديدارمی شوند ، شناسايي نموده و گزينه های منطقی جهت رفع کاهش آنها انتخاب کنند. ارزيابي اثرات زيست محيطي، رويكردي است كه به بررسي اثرات و پيامدهاي يك پروژه بر محيط زيست، قبل از اجراي پروژه و در حين انجام آن، مي‌پردازد.يكي از روشهايي كه در پروژه هاي توسعه جهت رعايت ضوابط مربوط به محيط زيست استفاده مي شود،انجام مطالعات ارزيابي زيست محيطي است .
مستندات قانونی
فهرست بخشی ازقوانين و مقررات مربوط به ارزيابی اثرات عبارتند از:
- اصل پنجاهم قانون اساسی جمهوری اسلامی ايران
- قانون برنامه دوم و سوم توسعه کشور، مصوب سالهای 1373و 1379مجلس
- آيين نامه جلوگيری از آلودگی هوا ،مصوب سال 1374مجلس
- تصويب نامه هيات وزيران درمورد ضوابط و معيارهای استقرار صنايع ، مصوب سال 1378
- صورتجلسه شماره 138 شورايعالی حفاظت محيط زيست در مورد ارزيابی اثرات محيط زيستي، مصوب سال 1376
- ماده 105 قانون برنامه سوم توسعه ،مصوب سال 1379 و....
در حال حاضر مهمترين و معتبرترين قانون مرتبط با ارزيابی محيط زيستي که تا پايان سال 1383 به عنوان مستند قانونی مورد استفاده و بهره برداری می باشد ماده (105) قانون برنامه سوم توسعه اقتصادی ،اجتماعی و فرهنگی می باشد که متن کامل آن به قرار زير است :
(کليه طرحها و پروژه های بزرگ توليدی و خدماتی بايد پيش از اجرا و در مرحله انجام مطالعات امکان سنجی و مکان يابی بر اساس ضوابط پيشنهادی شورايعالی حفاظت محيط زيست و مصوب هيات وزيران مورد ارزيابی محيط زيستي قرار گيرند. رعايت نتايج ارزيابی توسط مجريان طرحها و پروژه های مذکور الزامی است.نظارت بر حسن اجرای اين ماده بر عهده سازمان برنامه و بودجه می باشد).
فهرست پروژه‌هاي مشمول ارزيابي اثرات محيط زيستي
كارخانجات پتروشيمي درهر مقياس- پالايشگاه‌ها در هر مقياس-نيروگاه‌ها با ظرفيت توليدي بيش از 100مگاوات- صنايع فولاد در دو بخش الف- واحدهاي تهيه‌كننده خوراك ذوب و ذوب با ظرفيت توليدي بيش از 300 هزارتن در سال- واحدهاي نورد- سدها و سازهاي ديگر آبي (در سه بخش الف- سدها با ارتفاع بيش از 15متر و يا داراي ساختارهاي جنبي بيش از 40 هكتار و يا مساحت درياچه بيش از 400 هكتارتبصره 1: سدهاي باطله (نگهدارنده مواد آلوده) در هر اندازه شامل ارزيابي محيط‌زيستي مي‌باشند.
ب- درياچه‌هاي انسان‌ساخت در مساحت بيش از400 هكتار - تبصره2: اندازه درياچه‌هاي پرورش آبزيان در مقياس كوچكتر از 400هكتار با هماهنگي وزرات جهادسازندگي و سازمان حفاظت محيط‌زيست تعيين مي‌شودج- طرحها و پروژه‌هاي آبياري و زهكشي در وسعت بيش از 5هزار هكتار)- شهرك‌هاي صنعتي (با هر عنوان) در وسعت بيش از يكصد‌هكتار- فرودگاه‌ها با طول باند بيش از 2هزار متر- واحدهاي كشت و صنعت در وسعت بيش از 5 هزار هكتار- كشتارگاه‌هاي بزرگ صنعتي- مراكز دفن زباله براي شهرهايي با جمعيت بيش از 200 هزار نفر و شهرهاي جديد - مراكز بازيافت صنعتي زباله (كارخانه‌هاي كمپوست)- طرح‌هاي خطوط نفت و گاز-طرح‌هاي سكوهاي نفتي- طرح‌هاي ذخيره‌گاه‌هاي نفتي - طرح‌هاي بزرگ جنگلداري- طرحها و پروژه‌هاي بزرگ راه كشور- طرحها و پروژه‌هاي بزرگ راه‌‌آهن كشور- طرح ها و پروژه‌هاي گردشگري- كارگاه‌ها و مجتمع‌هاي صنعتي و خدمات مربوطه بيش از 5 هزارمترمربع- نمايشگاه‌هاي دايمي، صنعتي و خدماتي بيش از10 هزارمترمربع- انبارهاي مواد شيميايي و كالاهاي خطرناك بيش از 5 هزارمترمربع- كارگاه‌هاي فعاليت‌هاي عمراني و راه‌سازي بيش از 10 هزارمترمربع- ذخيره‌گاه‌هاي مواد سوختي بيش از 1ميليون‌ليتر- پايانه‌هاي بار و مسافر بيش از 2 هزارمترمربع- واحدهاي پرورش طيور، دام و ساير حيوانات اهلي و وحشي بيش از 5 هكتار- واحدهاي پرورش ماهي و ساير آبزيان بيش از 10هزارمترمربع- طرح‌هاي سازه‌هاي دريايي، بنادر صيادي، پايانه‌هاي نفت و گاز و عمليات لايروبي در هر مقياس- طرح‌هاي تاسيسات آبي و بهداشتي- شبكه جمع‌آوري و واحدهاي تصفيه و دفع فاضلاب در مقياس شهري-تصفيه‌خانه بزرگ آب در مقياس شهري (بيش از 5 هزارمترمربع در شبانه‌روز- طرح‌هاي دفع و دفن پسماند در مقياس شهري- مراكز نظامي و آموزشي بيش از 5 هزار مترمربع- شهرك‌هاي گردشگري بيش از 10هزار مترمربع - شهرك‌هاي سينمايي بيش از 5 هزار مترمربع - پارك‌ها و يا اردوگاه‌هاي تفريحي، آموزشي و پژوهشي و ورزشي بيش از 10هزار مترمربع- معدن مس حداقل ظرفيت استخراجي يك‌‌ميليون تن در سال- معدن سنگ آهن حداقل ظرفيت استخراجي 600 هزار تن- معدن سنگ طلا با هر ظرفيتي - سرب و روي حداقل ظرفيت استخراجي يكصد هزار تن در سال - معادن ساير فلزات حداقل ظرفيت استخراجي 100هزار تن- زغال‌سنگ حداقل ظرفيت استخراجي80 هزار تن در سال- نمك آبي در سطح بيش از 400 هكتار - كارخانجات سيمان - كارخانجات توليد قند و شكركارخانجات توليد گچ و آهك صنعتي - واحدهاي توليد مواد اوليه بهداشتي، آرايشي و داروسازي - كارخانجات بزرگ توليد قطعات خودرو داراي هر سه واحد ذوب، ريخته‌گري و آبكاري - واحدهاي تصفيه دوم روغن موتور - طرح‌هاي احداث و بهره‌برداري از ميادين نفت و گاز جديد با بيش از 10 حلقه چاه و همچنين طرح‌هاي توسعه ميادين نفت و گاز موجود در صورتي كه بعد از توسعه تعداد چاه‌ها به بيش از 10 حلقه برسد.
اهداف ارزيابی محيط زيست
مطالعات ارزيابی اثرات محيط زيستی دارای دو هدف بلند مدت وکوتاه مدت به شرح زير می باشد :
الف : اهداف کوتاه مدت
- تعيين اقدامات اصلاحی مناسب و درج آن در برنامه پروژه
- پيش بينی پروژه پيامدهای محيط زيستی مهم و ماندگار
- تعيين ويژگی های پيامدهای محيط زيستی مهم و ماندگار پيش بينی نشده
- تعيين درآمد ها و هزينه های محيط زيستی پروژه
ب : اهداف بلند مدت
ارزيابی تمام پيامدهايي که پروژه پيشنهادی توسعه ،اعم از خصوصی يا دولتی در محيط زيست ايجاد می کند.
فرآيند مطالعات ارزيابي اثرات زيست محيطي
- پيش امكان سنجي فني-اقتصادي
- غربالگري (SCREENING):تصميم‌گيري‌درمورد لزوم انجام ارزيابي اثرات توسعه، سطح وعمق مطالعات مربوطه.
- تعيين محدوده (SCOPING): تعيين مسايل عمده و تعيين محدوده و شرح خدمات مطالعه
- تعيين و تحليل اثرات (IMPACT ANALYSIS): پيش‌بيني اثرات طرح و تعيين اهميت آن
- اقدامات اصلاحي (MITIGATION): اقداماتي در جهت جلوگيري، كاهش يا جبران اثرات
- تهيه گزارش (REPORTING): آماده سازي اطلاعات لازم جهت تصميم‌گيري در مورد پروژه
- بازنگري (REVIEWING): آزمون كيفيت گزارش تهيه شده
- تصميم‌گيري (DECISION MAKING): پذيرش، رد و يا پذيرش پروژه مشروط به رعايت ضوابط زيست محيطي
- پيگيري (FOLLOW UP): كنترل، مديريت و مميزي اثرات اجراي پروژه،
- مشاركت مردمي (PUBLIC INVOLVEMENT): آگاه سازي و دخالت گروه‌هاي ذينفع وذي‌نفوذ درفرآيند تصميم‌گيري.
